Οικογενειακά θέματα: Διαζύγιο, επιμέλεια, επικοινωνία, συνεπιμέλεια, διατροφή, μετοίκηση, ενδοοικογενειακή βία, αποκτήματα γάμου.
Το οικογενειακό δίκαιο αποτελεί ένα από τα δίκαια της ελληνικής έννομης τάξης με ιδιαίτερο πρακτικό ενδιαφέρον, διότι με τους κανόνες που το διέπουν, ρυθμίζονται οι σχέσεις μεταξύ συζύγων, καθώς και μεταξύ γονέων & τέκνων, κυρίως δε ρυθμίζονται ζητήματα που ανακύπτουν κατά τη λύση του γάμου (συναινετικό άυλο διαζύγιο, διαζύγιο διετούς διάστασης-αυτόματο, διαζύγιο με αντιδικία κλπ) και μετά τη λύση αυτού, και συνίστανται στην επιμέλεια, επικοινωνία, στην διατροφή και –υπό προϋποθέσεις- στην συνεπιμέλεια των γονέων, στον ορισμό του τόπου κατοικίας των τέκνων κλπ, μετοίκηση ενός εκ των συζύγων, ενώ υπάρχουν και περαιτέρω προεκτάσεις σε περιουσιακής φύσης ζητήματα, λ.χ. δικαίωμα συζύγων σε αποκτήματα.
Η διευθέτηση των ανωτέρω ζητημάτων απαιτεί προσεκτική μεταχείριση αλλά και άμεσες ενέργειες από δικηγόρους που γνωρίζουν το αντικείμενο και εξειδικεύονται σε αυτό, ώστε με τους κατάλληλους χειρισμούς να σας προσφέρουν τη μεγαλύτερη δυνατή προστασία των δικαιωμάτων σας.
– Με τον/την σύζυγό μου έχουμε αποφασίσει να χωρίσουμε. Πώς μπορούμε να το πράξουμε γρήγορα και οικονομικά;
Η πιο γρήγορη κι εύκολη λύση είναι το συναινετικό άυλο διαζύγιο. Το δικηγορικό μας γραφείο, με τους κατάλληλους συνεργάτες, μπορεί να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της κάθε ξεχωριστής υπόθεσης, προτείνοντας την πιο συμφέρουσα και οικονομική λύση για εσάς, και όλες τις διαθέσιμες μεθόδους λύσης των προβλημάτων.
– Με τον/την πρώην σύζυγό μου είχαμε ρυθμίσει τις μεταξύ μας σχέσεις αλλά και τις σχέσεις μας με το ανήλικο τέκνο μας με ιδιωτικό συμφωνητικό, όμως οι συνθήκες έχουν αλλάξει. Μπορώ να αναπροσαρμόσω την αρχική συμφωνία στις νέες συνθήκες (τροποποίηση του ποσού της διατροφής, αλλαγή τόπου κατοικίας τέκνου, ζητήματα επιμέλειας, συνεπιμέλειας κ.ά.);
Μολονότι οι γονείς- πρώην σύζυγοι έχουν συμφωνήσει στα επιμέρους ζητήματα, και η συμφωνία τους αυτή έχει ενσωματωθεί σε ένα ιδιωτικό συμφωνητικό που εμπεριέχεται άλλωστε στην συμβολαιογραφική πράξη λύσης του γάμου, για να αποκτήσει εκτελεστότητα, δεν είναι σπάνιο, εκ των υστέρων, να δημιουργούνται έριδες και διαφωνίες. Οι αιτίες για αυτά τα δυσάρεστα περιστατικά ποικίλλουν (κακότροπη/ κακόπιστη συμπεριφορά των μερών, παραβίαση όρων συμφωνητικού από τα μέρη, αλλαγή εν γένει των συνθηκών κλπ), όμως συνήθως πυροδοτούν και γιγαντώνουν τις εντάσεις μεταξύ των μερών, χωρίς να αφήνουν χώρο για διάλογο. Στις περιπτώσεις αυτές προκειμένου να επιλυθούν οι καταστάσεις και να παύσουν οι διαφωνίες, κυρίως προς όφελος των τέκνων, η νομική οδός αποτελεί μονόδρομο.
Για την άμεση επίλυση των διαφορών και προκειμένου να διασφαλίζεται η αποσόβηση κινδύνων από συμπεριφορές που θα είναι επιζήμιες για τα ανήλικα, σκόπιμη είναι η άσκηση αίτησης ασφαλιστικών μέτρων και δη με αίτημα προσωρινής διαταγής. Ο δικαστής άλλωστε, κρίνοντας κατά περίπτωση και ελέγχοντας κάθε φορά με ποιον τρόπο εξασφαλίζεται καλύτερα το βέλτιστο συμφέρον των τέκνων, δύναται να αποφασίσει διαφορετικά από αυτά που είχαν συμφωνηθεί και ίσχυαν δυνάμει του ιδιωτικού συμφωνητικού, χωρίς να δεσμεύεται από αυτό.
Αντίστοιχα, ακόμα και στις περιπτώσεις που έχουν εκδοθεί δικαστικές αποφάσεις που αφορούν στο δικαίωμα επιμέλειας, συνεπιμέλειας, επικοινωνίας ή διατροφής, μπορεί να ζητηθεί με ασφαλιστικά μέτρα η μεταρρύθμιση αυτών, εάν οι συνθήκες αλλάξουν και να επαναρρυθμιστεί η κατάσταση με νέα δικαστική απόφαση.
-Δεν συμφωνεί ο άλλος σύζυγος για συναινετικό διαζύγιο. Υπάρχει και ενδοοικογενειακή βία. Τι κάνω;
Άμεσα με ασφαλιστικά μέτρα μπορείτε να ζητήσετε να μετοικήσει από το σπίτι εάν μείνετε εκεί με τα παιδιά, να έχετε επιμέλεια, διατροφή και οικοσκευή. Με προσωρινή διαταγή παίρνουμε ένα πρώτο βοήθημα για επίλυση των καίριων ζητημάτων σε 10-15 μέρες. Μετά την απόφαση των ασφαλιστικών που θα ακολουθήσει είναι υποχρεωτική η άσκηση αγωγής για όλα αυτά, ώστε να υπάρχει οριστική απόφαση για τα οικογενειακά θέματα. Δεν αποκλείεται και ποινικό δικαστήριο για θέματα ενδοοικογενειακής βίας μαζί με τα ασφαλιστικά μέτρα για την προστασία του θύματος.
- Τι είναι η «συνεπιμέλεια» και ποια τα κριτήρια για να εφαρμοστεί στην πράξη; Η γνώμη του παιδιού μετράει;
Μετά τη θέση σε εφαρμογή του ν. 4800/2021 που ρυθμίζει τα ζητήματα της «συνεπιμέλειας», η νομολογία που έχει διαμορφωθεί, με κύριο γνώμονα την προάσπιση του βέλτιστου συμφέροντος των ανήλικων τέκνων, παγίως δέχεται ότι η συνεπιμέλεια απαιτεί κλίμα συνεννόησης και συνεργασίας μεταξύ των γονέων στις επιλογές και στη διαχείριση του ανήλικου κατά τρόπο παραγωγικό, ώστε το παιδί να βιώνει την κατάσταση ήρεμα και χαρούμενα.
Ειδικότερα, ο δικαστής κατά την διαμόρφωση της δικανικής κρίσης επί αιτήσεων συνεπιμέλειας, εξετάζει αφενός αν υπάρχουν κοντινοί τόποι διαμονής των γονέων, ώστε να εξασφαλίζεται η εύκολη και ασφαλής πρόσβαση του παιδιού και στις δύο χωριστές κατοικίες και από αυτές στο σχολείο και τις λοιπές δραστηριότητές του, αφετέρου αν οι γονείς τηρούν μεταξύ τους καλές και αρμονικές σχέσεις (ή έστω να διασφαλίζεται ανεκτό επίπεδο συνεννόησης), έτσι ώστε η παράλληλη ύπαρξη δύο κέντρων ζωής του τέκνου να μην αναστατώνει και απορρυθμίζει τη ζωή του ούτε να δημιουργεί σε αυτό ανασφάλεια και ψυχολογική επιβάρυνση, όπως θα συμβαίνει αν βιώνει κλίμα συνεχών εντάσεων και τριβών μεταξύ των γονέων του. Περαιτέρω, αξιολογείται ο συναισθηματικός δεσμός του τέκνου με τους γονείς του ξεχωριστά και οι δυνατότητες που έκαστος εξ αυτών διαθέτει για την επιμελή φροντίδα και ουσιαστική κάλυψη των αναγκών του ανήλικου, για να υπάρξει έδαφος εφαρμογής της συνεπιμέλειας. Για το σκοπό αυτό λαμβάνεται υπόψη ιδίως η προσωπικότητα και η παιδαγωγική καταλληλότητα του κάθε γονέα και συνεκτιμώνται οι συνθήκες κατοικίας και γενικότερα οι βιοτικές συνθήκες αυτών, όπως είναι το ευρύτερο περιβάλλον τους, οι συνθήκες του επαγγέλματός τους, η ικανότητα προσαρμογής τους στις απαιτήσεις της σύγχρονης κοινωνίας και η σταθερότητα των συνθηκών ανάπτυξης του τέκνου χωρίς ουσιώδεις αλλαγές στις συνθήκες διαβίωσης.
Ανάλογα με την ηλικία και την ωριμότητα σκέψης του ανήλικου τέκνου, ο δικαστής, για να προβεί σε μια όσο το δυνατόν ορθή αξιολόγηση των συνθηκών κάθε περίπτωσης, δύναται να ζητήσει να έχει ιδιαίτερη επικοινωνία με το ανήλικο, ώστε να ληφθεί υπόψη και η δική του επιθυμία, αλλά και για να μπορέσει αυτός να διαγνώσει πώς θα εξυπηρετηθεί καλύτερα το συμφέρον του τέκνου.
- Είμαι γονέας που δεν διαμένω με το τέκνο μου, και στην περίπτωσή μου δεν υπάρχει έδαφος για εφαρμογή συνεπιμέλειας, όμως επιθυμώ να έχω απρόσκοπτη και ελεύθερη επικοινωνία με το ανήλικο. Μπορώ να διεκδικήσω την επικοινωνία ή την διεύρυνση της επικοινωνίας με νομικά μέσα;
Το συμφέρον του τέκνου υπαγορεύει να μην ατονήσει ο συναισθηματικός δεσμός μεταξύ γονέα και τέκνου, ούτε να επέλθει η αποξένωσή τους, υπό το πρίσμα της επίτευξης της ομαλής ψυχοσωματικής και διανοητικής ανάπτυξης του τελευταίου. Προς τούτο, ο νομοθέτης προστατεύει το δικαίωμα επικοινωνίας του γονέα, που δεν διαμένει με το παιδί του, ο οποίος μπορεί με δικαστικά μέσα (ασφαλιστικά μέτρα ή αγωγή επικοινωνίας) να εξασφαλίσει την ομαλή και απρόσκοπτη άσκηση του δικαιώματός του, με φυσική δια ζώσης επικοινωνία ή/και τηλεφωνική.
Επιπλέον, σε περίπτωση που το άλλο μέρος προβάλλει εμπόδια στην επικοινωνία ή παραβιάζει την δικαστική απόφαση που ρυθμίζει την επικοινωνία του άλλου γονέα, μπορεί να επιβληθεί αποζημίωση για κάθε παραβίαση, ο δε γονέας -το δικαίωμα επικοινωνίας του οποίου προσβάλλεται- μπορεί να υποβάλλει μήνυση για τον ίδιο λόγο και να κινηθεί η ποινική δίωξη του έτερου γονέα, ακόμα και να χάσει ο έτερος την επιμέλεια και τη γονική μέριμνα.
– Έχουμε χωρίσει με τον/την σύζυγο, όμως θέλω να διεκδικήσω δικαιώματα από την περιουσία που εκείνος/η δημιούργησε χάρη στη δική μου συμβολή. Μπορώ και με ποιόν τρόπο;
Σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 1400 του Αστικού Κώδικα, εάν μετά την τέλεση του γάμου, η περιουσία του ενός συζύγου αυξηθεί, λόγω συμβολής του άλλου συζύγου, ο τελευταίος δικαιούται να απαιτήσει την απόδοση μεριδίου από τον πρώτο, εγείροντας αγωγή συμμετοχής στα αποκτήματα. Αυτή η συμβολή τεκμαίρεται ότι ανέρχεται στο ένα τρίτο (1/3) της αύξησης, εκτός εάν αποδειχθεί διαφορετικός βαθμός συμβολής ή μηδενική συμβολή.
Η συμβολή του άλλου συζύγου μπορεί να είναι είτε υπό τη μορφή παροχής υπηρεσιών είτε υπό τη μορφή κεφαλαίου. Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι η συνεισφορά αυτή οφείλει να υπερβαίνει τα όρια της υποχρέωσης συνεισφοράς στις οικογενειακές ανάγκες, δηλαδή της υποχρέωσης του κάθε συζύγου να συμβάλει στην αντιμετώπιση των οικογενειακών αναγκών, όπως επιτάσσουν τα άρθρα 1389 και 1390 του Αστικού Κώδικα.
Η αξίωση περί συμμετοχής στα αποκτήματα παραγράφεται δύο χρόνια μετά τη λύση του γάμου ή την ακύρωση αυτού. Όσον αφορά τη διάσταση, η αξίωση γεννάται με την παρέλευση ακριβώς της τριετίας εν διαστάσει, όμως, εφόσον δεν μεσολαβεί λύση του γάμου, η αξίωση αυτή δεν παραγράφεται. Όριο πάντως τίθεται από τη νομολογία με την ένσταση κατάχρησης δικαιώματος, εάν η αξίωση αργήσει πολύ να ασκηθεί.
