Από την καταγγελία έως και τη διαταγή πληρωμής
Ασφαλιστικά μέτρα αναστολής ενόψει ανακοπής σε διαταγή πληρωμής αλλά και έφεσης σε απορριπτική απόφαση υπερχρεωμένων.
Το ζήτημα των «κόκκινων δανείων» δεν έπαυσε ποτέ να αποτελεί ένα από τα μείζονα κοινωνικής περιωπής ζητήματα που καλείται, από το 2010, μέχρι και σήμερα, να διαχειριστεί η Ελληνική κοινωνία. Οι αλλεπάλληλες κρίσεις (οικονομική κρίση, πανδημική κρίση) και οι παρατεταμένες συνέπειες αυτών, έχουν οδηγήσει την ελληνική πολιτεία (και τον Νομοθέτη) αρχικά στη θέσπιση εργαλείων για την προστασία των οφειλετών, όπως ο Ν. 3869/2010 για τα Υπερχρεωμένα Νοικοκυριά (Ν. Κατσέλη), οι διάφοροι Εξωδικαστικοί Μηχανισμοί Ρύθμισης Οφειλών κ.ο.κ. Η δικαιοπολιτική στάθμιση όμως, βαθμιαία αλλά αισθητά, ξεκίνησε να γέρνει την πλάστιγγα υπέρ των πιστωτών, οι οποίοι, ιδίως εν όψει των μαζικών τιτλοποιήσεων των απαιτήσεων των ελληνικών Τραπεζών και τη μεταβίβασή τους σε αλλοδαπά funds τα οποία εκπροσωπούν στην Ελλάδα οι εταιρείες διαχείρισης απαιτήσεων, επιδεικνύουν σήμερα ιδιαίτερα αυξημένη κι επιθετική διωκτική διάθεση.
Κατωτέρω, θα επιδιώξουμε να απαντήσουμε σε μερικές πολύ συχνές ερωτήσεις που αφορούν την προστασία του οφειλέτη που βρίσκεται αντιμέτωπος με μία «κόκκινη» οφειλή:
- Δυσκολεύομαι να αποπληρώσω τη δόση μου. Κινδυνεύω με καταγγελία;
Κατά κανόνα, η καταγγελία της σύμβασης δανείου επέρχεται με την καθυστέρηση τριών (3) πλήρων δόσεων (με την επιφύλαξη π.χ. των Συμβάσεων Πιστώσεων με Ανοιχτό Λογαριασμό καθώς και ειδικών περιπτώσεων). Παρ’ όλα αυτά έχει παρατηρηθεί η καταγγελία να ακολουθεί αρκετούς μήνες αργότερα, έως και χρόνια, από την παύση εξυπηρέτησης της οφειλής, χωρίς βέβαια να υπάρχει κάποια εγγύηση.
Γεγονός είναι πάντως ότι τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα (Τράπεζες και servicers) προσφέρουν δυνατότητα ρύθμισης μόνον σε περιπτώσεις όπου η οφειλή είναι «κόκκινη», ήτοι μόνο όταν έχει παρουσιαστεί αυτή η καθυστέρηση στην αποπληρωμή των δόσεων. Παρά ταύτα, πρέπει να επισημανθεί ότι η μη αποπληρωμή των δόσεων για την επίτευξη ρύθμισης ενέχει σημαντικό ρίσκο για τον οφειλέτη, αφού κατά πάσα πιθανότητα θα βρεθεί ενώπιον μίας διαδικασίας εκτέλεσης σε βάρος του, καθώς εκκινεί μία αντίστροφη μέτρηση έως ότου καταγγελθεί η οφειλή και διεκδικηθεί δικαστικά. Ένας τέτοιος κίνδυνος θα πρέπει να σταθμίζεται μόνον κατόπιν προηγούμενης συμβουλής και συνεννόησης με εξειδικευμένο νομικό συμπαραστάτη.
- Μου επιδόθηκε η καταγγελία της σύμβασής μου; Τί πρέπει να κάνω;
Η καταγγελία της σύμβασης είναι το πρώτο «καμπανάκι» ότι ο πιστωτής του οφειλέτη έχει πρόθεση να προβεί σε διωκτικές ενέργειες σε βάρος του. Με την επίδοση της καταγγελίας της σύμβασης, ο οφειλέτης θα πρέπει να ενημερώσει αμέσως τον νομικό του συμπαραστάτη και να επιδιώξει την ρύθμιση της οφειλής του με εξωδικαστική διαπραγμάτευση.
Σημειώνεται ότι ο χρόνος της καταγγελίας σηματοδοτεί το χρονικό σημείο έναρξης της αντίστροφης μέτρησης για την έκδοση, πράγματι, της Διαταγής Πληρωμής, ώστε, το μεσοδιάστημα, να αποτελεί την τελευταία ευκαιρία του οφειλέτη να επιδιώξει την εξωδικαστική ρύθμιση της οφειλής του προτού εμπλακεί σε δικαστικούς αγώνες. Επομένως, ο οφειλέτης θα πρέπει να βρίσκεται σε εγρήγορση ήδη από το «κοκκίνισμα» του δανείου του, ήτοι την παρέλευση τουλάχιστον τριών μηνών μη εξυπηρέτησής του, για την αναζήτηση μίας εξωδικαστικής, βιώσιμης λύσης για τη διευθέτηση της οφειλής του.
- Υπάρχει περιθώριο διαπραγμάτευσης της οφειλής μου;
Ήδη από τη διαπίστωση του οφειλέτη ότι βρίσκεται σε αδυναμία εξυπηρέτησης των οφειλών του (και προτού βρεθεί σε θέση να αδυνατεί να αποπληρώσει τις ορισθείσες δόσεις του), ο οφειλέτης θα πρέπει να εξετάσει σοβαρά την εξωδικαστική ρύθμιση της οφειλής του μέσω διαπραγμάτευσης.
Η διαπραγμάτευση αυτή διεξάγεται (και οφείλει να διεξάγεται) κατά κανόνα εγγράφως, για την διασφάλιση των δικαιωμάτων του οφειλέτη. Εκκινεί, γι’ αυτό το λόγο, με μία εξώδικη επιστολή, που επιδίδεται με δικαστικό επιμελητή. Με αυτό το εξώδικο, μπορεί να ζητηθεί η ρύθμιση οφειλών από πιστωτικές κάρτες, από στεγαστικά, επιχειρηματικά ή στεγαστικά δάνεια και εν γένει η ρύθμιση πάσης φύσεως οφειλών, αλλά και να απαιτηθεί η προσκόμιση από την πιστώτρια όλων των εγγράφων που σχετίζονται με τον δανεισμό (συμβάσεις, λογαριασμοί, κινήσεις κ.ο.κ.), αφήνοντας να επικρέμαται η «απειλή» μίας αρνητικής αναγνωριστικής αγωγής. Η διαπραγμάτευση μπορεί να εκκινήσει σε οποιοδήποτε σημείο, βέβαια, αλλά ο οφειλέτης πρέπει να έχει υπ’ όψιν ότι η διαδικασία βασίζεται στην αναλογία αβαντάζ και ντισαντβαντάζ μεταξύ των διαπραγματευομένων, οπότε είναι σκόπιμο να ξεκινήσει την προσπάθειά του όχι στριμωγμένος (νομικά), αλλά όσο διατηρεί ακόμη ο ίδιος την πρωτοβουλία των κινήσεων.
Παρά ταύτα, μία διαπραγμάτευση μπορεί να κινηθεί και παράλληλα, ταυτόχρονα με τις νομικές ενέργειες του οφειλέτη, ακόμη και μετά την έκδοση Διαταγής Πληρωμής και, πολλές φορές, ακόμη και μετά την κατάσχεση ακινήτου του. Σε ορισμένες περιπτώσεις, έχει υπογραφεί ρύθμιση ακόμη και την τελευταία ημέρα πριν από τον πλειστηριασμό! Παρ’ όλα αυτά, πρέπει να τονιστεί ότι μία διαπραγμάτευση που διεξάγεται μετά την έκδοση Διαταγής Πληρωμής από τον πιστωτή, δίχως να κινείται παράλληλα με τις απαραίτητες νομικές ενέργειες εκ μέρους του οφειλέτη, δεν έχει πολλές ελπίδες να καρποφορήσει.
- Μπορώ να αμφισβητήσω την οφειλή μου;
Ο χρόνος έως την έκδοση της διαταγής πληρωμής αποτελεί και το όριο για την άσκηση της λεγόμενης αρνητικής αναγνωριστικής αγωγής. Πρόκειται για ένα σπουδαίο ένδικο βοήθημα για τον δανειολήπτη, διά του οποίου ο οφειλέτης δύναται να αποδείξει, με βάση μία οικονομοτεχνική ανάλυση του δανείου του από εγκεκριμένους και εξειδικευμένους οικονομολόγους, ότι η οφειλή του βρίσκεται σε σημαντικά κατώτερα επίπεδα από αυτά που επικαλείται η πιστώτριά του. Το κέρδος της αγωγής αυτής είναι πολλαπλό: όχι μόνον ο οφειλέτης δύναται να αποδείξει ότι η οφειλή του είναι σημαντικά χαμηλότερη από την απαιτούμενη, αλλά εμποδίζει νομικά και την έκδοση διαταγής πληρωμής σε βάρος του από την πιστώτριά του, η οποία, ακόμη κι αν εκδοθεί, εντελώς καταχρηστικά βέβαια, θα είναι άκυρη· διότι, ενώπιον της ελληνικής δικαιοσύνης, το οφειλόμενο ποσό θα θεωρείται αμφισβητούμενο, κι επομένως όχι βέβαιο, το οποίο αποτελεί προϋπόθεση για την έκδοση της διαταγής πληρωμής. Έτσι, η αρνητική αναγνωριστική αγωγή αποτελεί μία σημαντική προσθήκη στο οπλοστάσιο του οφειλέτη, αφού είναι ένα εξαιρετικά ανεπιθύμητο δικαστήριο για τις τράπεζες.
Παρ’ όλα αυτά, τονίζεται και επισημαίνεται ότι σκόπιμο είναι ο οφειλέτης να συνεχίσει να αποπληρώνει την οφειλή του έως την έκδοση απόφασης επί της αρνητικής αναγνωριστικής αγωγής του, ώστε να μην διακινδυνεύσει έναν «πόλεμο σε δύο μέτωπα», ήτοι αφ’ ενός στη δικαστική αμφισβήτηση της οφειλής του και αφ’ ετέρου στη δικαστική άμυνά του εναντίον στις (καταχρηστικές) διωκτικές ενέργειες που μπορεί να αναλάβει ο πιστωτής σε βάρος του.
- Μου επιδόθηκε Διαταγή Πληρωμής; Τί μπορώ να κάνω;
Η Διαταγή Πληρωμής αποτελεί πιστωτικό τίτλο και δυνάμει αυτής ο πιστωτής διατάσσει διά του Δικαστηρίου τον οφειλέτη να καταβάλει σε αυτόν το οφειλόμενο ποσό (ή μέρος αυτού). Στη βάση της Διαταγής Πληρωμής ο πιστωτής επιτρέπεται να εγγράψει αναγκαστική προσημείωση υποθήκης σε ακίνητο του οφειλέτη.
Την απολύτως στοιχειώδη νομική προστασία και κατοχύρωση έναντι του πιστωτή προσφέρει στον οφειλέτη η άσκηση της Ανακοπής κατά της Διαταγής Πληρωμής, σκοπός της οποίας είναι η ακύρωση της Διαταγής Πληρωμής στη βάση των καταχρηστικών όρων της σύμβασης δανείου ή κάρτας καθώς και της ανακρίβειας των ποσών που οδήγησαν παρανόμως κι αθέμιτα σε διόγκωση της οφειλής του. Μάλιστα, για την ισχυροποίηση της Ανακοπής του, και δεδομένου ότι η Ανακοπή αυτή αποτελεί και την ύστατη ευκαιρία του οφειλέτη για την αμφισβήτηση της οφειλής του, σκόπιμο είναι ο οφειλέτης να βασίσει την Ανακοπή του και την αμφισβήτηση της σε βάρος του απαίτησης με βάση οικονομοτεχνική έκθεση εξειδικευμένου οικονομολόγου, ώστε να αυξήσει σημαντικά τις πιθανότητες επιτυχίας της Ανακοπής του και ακύρωσης της διαταγής πληρωμής.
Σημειωτέον ότι συνήθως η Διαταγή Πληρωμής συνοδεύεται από επιταγή προς πληρωμή, η οποία αποτελεί και την πρώτη πράξη εκτέλεσης, ήτοι της διαδικασίας που δύναται να οδηγήσει σε εκπλειστηρίαση της ιδιοκτησίας του οφειλέτη προς ικανοποίηση του πιστωτή και την οποία δύναται να συμπροσβάλει ο οφειλέτης με την ίδια ως άνω Ανακοπή.
Παρά ταύτα, ο οφειλέτης θα πρέπει να κινηθεί με αστραπιαία αντανακλαστικά, καθώς η προθεσμία για την σύνταξη, κατάθεση και κοινοποίηση είναι μόλις δεκαπέντε (15) εργάσιμες ημέρες.
- Σταματάει η Ανακοπή κατά Διαταγής Πληρωμής τον πλειστηριασμό;
Ο νόμος ρητώς προβλέπει ότι η Ανακοπή κατά της Διαταγής Πληρωμής δεν έχει ανασταλτικό χαρακτήρα όσον αφορά την εκτέλεση. Αυτό, με απλά λόγια, σημαίνει ότι εάν ο πιστωτής επιθυμεί να προχωρήσει σε ενέργειες εκτέλεσης (κατάσχεση σε λογαριασμό, πλειστηριασμό ακινήτου), η άσκηση και μόνον της Ανακοπής από τον οφειλέτη δεν τον εμποδίζει να το πράξει. Ιδίως στις μεγάλες πόλεις, όπου ο όγκος των υποθέσεων είναι πολύ μεγάλος, είναι συχνό φαινόμενο η συζήτηση των Ανακοπών να πέμπεται τέσσερα και πέντε χρόνια στο μέλλον! Με αποτέλεσμα η απόφαση επί των Ανακοπών να έρχεται συχνά και κατόπιν εορτής!
Για το λόγο αυτό, ο νομοθέτης έχει προβλέψει την Αίτηση Αναστολής της Διαταγής Πληρωμής: πρόκειται για διαδικασία ασφαλιστικών μέτρων η οποία προϋποθέτει την νομότυπη προηγούμενη άσκηση της Ανακοπής κατά της Διαταγής Πληρωμής, όπου ο οφειλέτης ζητάει από το Δικαστήριο να ανασταλούν όλες οι διωκτικές ενέργειες σε βάρος του (π.χ. κατάσχεση, πλειστηριασμό) μέχρι να εκδοθεί απόφαση επί της Ανακοπής του. Καλείται ο οφειλέτης εν προκειμένω να αποδείξει αφ’ ενός ότι θα ευδοκιμήσει η Ανακοπή του (που αποτελεί νομικό λόγο) και αφ’ ετέρου ότι κινδυνεύει να υποστεί ανεπανόρθωτη βλάβη. Με αυτόν τον τρόπο, ο οφειλέτης μπορεί να προστατεύσει την περιουσία του ήδη από αυτό το στάδιο και να εμποδίσει μελλοντικές ενέργειες των πιστωτών του σε βάρος του αποτελεσματικά, κερδίζοντας παράλληλα σημαντικό χρόνο και για τη διαπραγμάτευσή του.
- Μου επιδόθηκε δεύτερη φορά η ίδια Διαταγή Πληρωμής. Τί σημαίνει αυτό και τί πρέπει να κάνω;
Ο νόμος δίνει στον οφειλέτη μία δεύτερη ευκαιρία να ασκήσει Ανακοπή κατά της Διαταγής Πληρωμής που έχει εκδοθεί σε βάρος του, εφ’ όσον δεν την είχε ασκήσει με την πρώτη επίδοση. Η προθεσμία είναι ομοίως δεκαπέντε (15) ημέρες. Παρά ταύτα, σε περίπτωση που ο οφειλέτης δεν είχε ασκήσει νομότυπα την Ανακοπή με την πρώτη επίδοση της Διαταγής Πληρωμής, ακόμη κι αν την ασκήσει νομότυπα τη δεύτερη φορά, δεν έχει δικαίωμα να υποβάλει Αίτηση Αναστολής Εκτέλεσης (βλ. αμέσως παραπάνω).
Επίσης, δέον να επισημανθεί ότι η δεύτερη επίδοση της Διαταγής Πληρωμής αποτελεί, ανεπίσημα, το «καμπανάκι» για τον οφειλέτη ότι ο πιστωτής του πρόκειται να κινήσει εναντίον του διαδικασία εκτέλεσης σε βάρος του, οπότε θα πρέπει να επιτείνει την προσοχή του και να είναι προετοιμασμένος.
- Είχα κάνει αίτηση στο Νόμο για τα Υπερχρεωμένα Νοικοκυριά και απορρίφθηκε; Πώς μπορώ να προστατευτώ;
Με την απόρριψη της αίτησης υπαγωγής στο Ν. 3869/2010 για τα Υπερχρεωμένα Νοικοκυριά (Ν. Κατσέλη), παύει αυτοδικαίως και η προστασία της ακίνητης περιουσίας του οφειλέτη, ανοίγοντας έτσι το δρόμο στους πιστωτές του για την ανάληψη ενεργειών εκτέλεσης σε βάρος του (έκδοση Διαταγής Πληρωμής, κατάσχεση κλπ). Ο οφειλέτης, δε, που καταθέτει Έφεση κατά της απορριπτικής απόφασης, διατρέχει τον κίνδυνο, μέχρι να συζητηθεί η Έφεσή του και να βγει απόφαση επ’ αυτής, να έχει ήδη κινήσει ο πιστωτής του διαδικασία εκτέλεσης σε βάρος του και να κινδυνεύσει η ακίνητη περιουσία του με πλειστηριασμό! Παρ’ όλα αυτά, ο νομοθέτης έχει μεριμνήσει ώστε να προβλέπεται και σε αυτήν την περίπτωση Αίτηση Αναστολής, δυνάμει της οποίας ο οφειλέτης μπορεί να αιτηθεί ενώπιον του Ειρηνοδικείου να επανέλθει η προστασία της ακίνητης περιουσία του από τις διωκτικές ενέργειες των πιστωτών του, μέχρι να εκδοθεί απόφαση επί της Έφεσής του!
Προϋπόθεση της ευδοκίμησης της Αίτησης είναι αφ’ ενός να πιθανολογείται η βασιμότητα της Έφεσης κι αφ’ ετέρου να διατρέχει ο οφειλέτης τον κίνδυνο να υποστεί ανεπανόρθωτη βλάβη από την εκτέλεση σε βάρος της περιουσίας του. Το Δικηγορικό μας Γραφείο εδώ και πολλά χρόνια διαμορφώνει συστηματικά νομολογία που κάνει δεκτές Αιτήσεις Αναστολής αυτού του είδους, όταν μάλιστα τέτοιου είδους Αιτήσεις θεωρούνταν αδύνατον να κερδηθούν και δεν υπήρχε καμία προηγούμενη δημοσιευμένη νομολογία που να τις κάνει δεκτές!